Mini LED dla większości czytelników jest tzw. „świeżynką” technologiczną. Należy jednak wrócić pamięcią kilka miesięcy wstecz – do momentu debiutu TCL X10. Ten egzemplarz bowiem był pierwszym odbiornikiem Mini LED dostępnym na polskich półkach sklepowych. Mogliście już o nim czytać na łamach naszego portalu. Model X10 jest dostępny tylko w przekątnej 65”, a jego cena obecnie wynosi 9 000 zł. W urządzeniu producent zainstalował około 15 000 diod LED oraz 768 stref wygaszania. Ponadto został on wyposażony w technologię Quantum Dot oraz w soundbar Onkyo, działający w systemie 2.2 o mocy 50 W.
Rodzaje TV: OLED, Mini LED, LED LCD
Na rynku znajdziemy trzy typy telewizorów: OLED, LCD LED oraz Mini LED, różniących się między sobą rodzajem zastosowanej technologii. Przypomnę, matryce instalowane w OLED, w przeciwieństwie do LCD LED, nie wymagają podświetlenia, gdyż organiczna dioda sama generuje światło. Konstrukcja tego typu zapewnia uzyskanie w OLED-ach perfekcyjnej czerni poprzez wygaszenie (wyłączenie) konkretnych pikseli (diod) na ekranie. Innymi zaletami tego typu telewizorów jest nieskończony kontrast.
Natomiast w Mini LED mamy w zakresie podświetlania sytuację analogiczną do LCD LED (jest ono niezbędne). Słusznie wielu zauważa więc, że Mini LED jest ewolucją klasycznego odbiornika z wyświetlaczem LCD (ciekłokrystalicznym). Różnica pomiędzy nimi dotyczy rodzaju podświetlenia oraz wielkości diod LED. Wielu zapyta, czy ten drobny szczegół może mieć znaczący wpływ na jakość obrazu. Odpowiedź jest jednoznaczna – tak.
Typy podświetlenia matrycy
Chcąc w pełni zrozumieć działanie Mini LED musimy usystematyzować informacje dotyczące rodzaju stosowanego podświetlenia w telewizorach LCD LED. Ma to bowiem wypływ na jakość oferowanego przez TV obrazu.
Jednymi z typów są modele z podświetleniem typu Edge LED (podświetlenie krawędziowe), gdzie diody LED zostały umiejscowione na jednej lub więcej krawędzi. Rozwiązanie to jest jednak dość podatne na tzw. clouding, czyli występowanie jasnych plam pojawiających się na ekranie podczas emisji ciemnych scen, spowodowane nieprecyzyjnym doświetleniem matrycy.
Kolejnym typem jest Direct LED, pozwalający uzyskać przyzwoite, równomierne podświetlenie matrycy, gdyż źródło światła znajduje się na tylnej ścianie panelu. Przykładem TV z tym rodzajem podświetlenia jest np. Philips PUS 8535/12.
Full Array Local Dimming (FALD), czyli pełne tylne podświetlenie z lokalnym/strefowym wygaszaniem, to jedno z najlepszych rozwiązań występujących w telewizorach LCD LED. W teorii Full Array w porównaniu do Direct LED powinien mieć większą, gęstszą siatkę diod LED, ulokowaną na tylnym panelu. W praktyce różnie to niestety bywa. Przykładem odbiornika FALD może być tegoroczny model Sony X95J oraz wyróżniony przez naszą redakcję XH95 z 2020 r ( TV w 55” oferował około 60 stref lokalnego wygaszania).
I tu pewna uwaga, często możemy spotkać np. Direct LED z Local Dimimng, gdyż niektórzy producenci również stosują tego typu nazewnictwo.
Przypomnę mniej zorientowanym czytelnikom, że Local Dimming, zwany lokalnym wygaszaniem, działa na zasadzie miejscowego/strefowego sterowania obszarami podświetlenia za pomocą algorytmu. Ma to bardzo duży wpływ na poziom kontrastu. Dzięki zastosowanej technologii otrzymujemy na ekranie naszego telewizora bardziej realistyczną, głębszą czerń.
Na poniższej grafice, pochodzącej z materiałów marketingowych Sony zademonstrowana została symulacja, która doskonale obrazuje różnicę pomiędzy Full Array LED, a Edge LED.
Mini diody LED – rozmiar ma znaczenie
Mini LED można określić mianem ewolucji TV LCD LED z systemem FALD. Po pierwsze dlatego, że diody LED są montowane na tylnym panelu. Po drugie, w telewizorach został zastosowany Local Dimming. Na pozór wszystko wydaje się prawie identyczne, lecz „prawie” robi wielką różnicę.
W Mini LED w zależności od przekątnej oraz modelu montuje się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy diod LED, podczas gdy w TV FALD jest ich od kilkudziesięciu do kilkuset. Dla lepszego zobrazowania tematu, poniżej foto prezentujące układ diod LED w panelu z tylnym pełnym podświetleniem.
LCD LED z FALD
W przypadku topowego 65” FALD z 2018 r. Sony XF90 mamy 180 diod LED, a w tegorocznym egzemplarzu TCL QLED 65” C728 (Direct LED) jest ich 96. Dla porównania Mini LED Philips 65” 9506 został wyposażony w 8 192 diod LED.
Słowem klucz w technologii Mini LED jest więc „miniaturyzacja”. Mówi się, że w telewizorze (ciekłokrystalicznym) dioda LED ma wielkość +/- 1000 μm, a w Mini LED zaledwie +/- 200 μm. Niektórzy producenci w tym temacie używają sformułowania „wielkość elementów aktywnych”. Tyle teorii, gdyż firmy niechętnie podają szczegóły co do wartości oraz metodologii pomiarowych. TCL podczas CES 2021 r. zaprezentował materiał dotyczący OD Zero Mini LED (premiera w Europie w drugiej połowie 2021 r), z którego wynika, że dla diody LED w tym modelu wartość wynosi 151μm, a dla egzemplarzy QLED – 3000μm. Jedno jest pewne, w odbiornikach z segmentu Mini LED zastosowano diody o wiele mniejsze niż te, które znajdziemy w tradycyjnych TV LCD LED.
Analogicznie wygląda kwestia z liczbą stref lokalnego wygaszania. W Mini LED jest ich zdecydowanie więcej niż w telewizorach z systemem FALD, z jednym małym wyjątkiem. W TCL 65” C825 (Mini LED) mamy 160 stref, a dla porównania Samsung 65” Q90R z 2019 r. (FALD) dysponował około 480 strefami.
Należy jednak pamiętać, że większa liczba stref nie gwarantuje lepszej jakości obrazu. Do efektywnej pracy systemu lokalnego wygaszania jest niezbędny dobry algorytm zarządzający tym procesem. Jak nietrudno się domyślić, jego działanie wygląda różnie (lepiej lub gorzej) w zależności od producenta.
Pięciu producentów Mini LED
Podczas czytania tego materiału prawdopodobnie przemknęło Wam przez myśl podstawowe pytanie: jakie korzyści niesie za sobą technologia Mini LED. Otóż w wielkim skrócie, umożliwia ona uzyskanie lepszych parametrów obrazu w kategorii kontrast, jasność, czy reprodukcja czerni.
Pięciu producentów zdecydowało się wprowadzić swoje Mini LED-y na nasz rynek. Wszystkie poniższe egzemplarze dysponują matrycą o częstotliwości odświeżania 100/120 Hz oraz przynajmniej jednym złączem HDMI 2.1 (opcja 4K 120kl./s prawdopodobnie będzie niedostępna w Hisense U9G).
Niekwestionowanym liderem pod względem liczby produktów jest Samsung – 5 serii TV zarówno w 8K, jak i 4K w różnych rozmiarach przekątnych. Wszystkie Neo QLED zostały wyposażone w technologię Quantum Dot, większość w matrycę typu VA, lecz np. seria QN85A będzie posiadała IPS/ADS, co nie do końca zostało entuzjastycznie przyjęte przez branżę. W QN900A, QN800A, QN95A, QN91A zostały zastosowane specjalne powłoki: antyrefleksyjna oraz ultra szeroki kąt.
Ponadto użytkownik otrzyma możliwość tzw. optymalizacji dźwięku do pomieszczenia. Ciekawostką w Neo QLED jest pilot o nazwie SolarCell wyposażony we wbudowany akumulator, który jest zasilany energią świetlną pochodzącą ze światła naturalnego lub sztucznego. Istnieje również możliwość naładowania baterii (USB typu C) za pośrednictwem ładowarki od smartfona. Przykładowe ceny: 65” QN900A – 19 999 zł, 65” QN800A – 12 999 zł, 65” QN95A – 10 999 zł, 65” QN91A – 8 700 zł, 65” QN85A – 7 299 zł, 55” QN91A – 6 299 zł, 55” QN85A – 5 299 zł.
Mając na uwadze, że telewizory Samsunga od 15 lat są najchętniej kupowane zarówno na świecie, jak i w Polsce, zapytałem Grzegorza Stanisza – Szefa Sprzedaży i Marketingu Działu RTV Samsung Electronics Polska – o plany sprzedażowe dotyczące Mini LED na 2021 r.
Odpowiedź: „Nasz plan minimum to przekroczenie 50 tys. sprzedanych Neo QLEDów w tym roku w Polsce. Pierwsze tygodnie sprzedaży są bardzo zachęcające i potwierdzają preferencje Polaków do wyboru telewizorów większych, z lepszą jakością obrazu i z możliwością wygodnego powieszenia na ścianie. Zatem zapewne jedynym elementem, który może nam utrudnić ten cel, to pogarszająca się globalnie dostępność podzespołów do produkcji elektroniki – procesorów, paneli czy pamięci. To bardzo martwiący trend, który może znacząco wpłynąć na dostępność elektroniki już od końca drugiego kwartału tego roku. W takiej sytuacji, tak w przypadku Neo QLED jak też w kontekście innych segmentów naszej oferty telewizorów, będziemy rozważać wprowadzenie podwyżki cen produktów oferowanych w Polsce.”
TP Vision właściciel marki Philips TV ma wprowadzić na polski rynek dwie serie: 9636 i 9506 w 65” i 75” (brak egzemplarza w 55”). W pierwszym modelu znajdziemy soundbar sygnowany marką Bowers & Wilkins, działający w systemie 3.1.2 o łącznej mocy 70W. Do wyróżniających się elementów tych dwóch urządzeń można zaliczyć: obsługę Dolby Vision i HDR10+, Ambilight, 4GB RAM (system Android 10), opcję Perfect Natural Reality, matrycę typu VA. Ceny na chwilę obecną nie są znane, gdyż produkty planowo mają zadebiutować w 3Q 2021 r.
Zapytałem dyrektora generalnego TP Vision w Polsce, Marcina Habzdę, co wyróżnia Mini LED-a Philips od innych modeli konkurencji, mając na uwadze dość dużą konkurencję w tym segmencie?
Odpowiedź: „Nasz telewizor z technologią Mini-LED wyróżnia też zastosowanie sztucznej inteligencji. Wykorzystano ją w procesorze obrazu P5 AI piątej generacji […] Procesor posiada funkcję wykrywania treści z kategorii film, a także inteligentny czujnik natężenia światła w pomieszczeniu, pozwalający uzyskać optymalny kontrast obrazu. Oprócz jakości obrazu, nasze telewizory Mini LED wyróżnia też dźwięk. Wielokanałowy system audio, który zastosowaliśmy w modelu Philips 9636 Mini-LED, został opracowany we współpracy z firmą Bowers & Wilkins”.
W ofercie TCL znajdziemy tylko jeden model w dwóch przekątnych. QLED C825, porównując z konkurencyjnymi egzemplarzami, jest najsłabiej wyposażony w zakresie ilości diod LED oraz stref wygaszania. Do najmocniejszych atutów tego produktu można zaliczyć: obsługę formatu Dolby Vision oraz HDR10+, dołączaną szerokokątną kamerę (z opcjonalną instalacją), technologię Quantum Dot, matrycę typu VA, system audio Onkyo 2.1 (wbudowana listwa dźwiękowa) o łącznej mocy 50 W, w tym głośnik niskotonowy (moc różna w zależności od przekątnej: 20 W w 55” lub 30 W w 65”). Cena to 5 999 zł za 55” oraz 7 999 zł za 65.
Biorąc pod uwagę, że dla TCL jest to już drugi rok, w którym oferują Mini LED, zapytałem Magdę Chodkiewicz – Marketing Manager TCL Polska – o to, ile tego typu telewizorów firma zamierza sprzedać w 2021 r.
Odpowiedź: „Zamierzamy podwoić sprzedaż modeli Mini LED z roku poprzedniego, także dosyć ambitnie”.
Niestety Magda Chodkiewicz nie chciała podać konkretnych liczb sprzedaży X10 z 2020 r.
Na chwilę obecną nie udało się otrzymać żadnych konkretnych informacji od LG Electronics w zakresie serii Mini LED. Jedno jest natomiast pewne: w sprzedaży znajdą się modele 8K QNED 99/96 w przekątnych 85”, 75”, 65” oraz 4K QNED 91 w 85”, 75”, 65”. Procesorem odpowiedzialnym za obraz w odbiornikach 8K będzie a9 Gen. 4 AI 8k, a w 4K – a7 Gen. 4 AI 4K. Z nieoficjalnych informacji wynika, że jeden z TV ma dysponować 30 000 diod LED oraz 2 500 stref lokalnego wygaszania. Czas zapewne zweryfikuje, czy te liczby okażą się prawdziwe.
Jak wiadomo, koreański producent jest liderem na rynku egzemplarzy OLED, z którymi to właśnie Mini LED-y mają konkurować. Zwróciłem się, zatem z pytaniem do LG Electronics: Dlaczego zdecydowaliście się wprowadzić do tegorocznej oferty odbiorniki Mini LED?
Odpowiedź została przesłana LG Electronics: „Mini LED pozwala uzyskać od kilkuset do kilku tysięcy stref lokalnego wygaszania. Podświetlanie ekranu LCD za pomocą diod Mini LED zbliża jakość obrazu LCD do ekranów OLED, ale jej nie przewyższa. Telewizory LG Mini LED będą posiadały wysoką jasność i będą dedykowane jasnym pomieszczeniom”.
Po tej odpowiedzi można wnioskować, że motorem napędowym działu TV LG Electronics jest OLED.
Hisense to stosunkowo nowy gracz na polskim rynku. Ta chińska firma znajduje się jednak w TOP 5 producentów na świecie pod względem ilości sprzedanych telewizorów. Na przełomie czerwca i lipca w naszym kraju ma zadebiutować U9G 4K o przekątnej 75”. Niestety na razie brak konkretnych danych dotyczących tego produktu. Jak poinformował nas Konrad Arseniuk – Manager sprzedaży TV Hisense Poland – „Model U9G będzie się charakteryzował bardzo wysoką technologią, dostarczając niesamowity obraz oraz dźwięk. Już niedługo podzielimy się większą ilością informacji wraz z całym line-up na 2021 r.” Według moich ustaleń U9G ma dysponować około 1 280 sterami lokalnego wygaszania. Przypuszcza się, że będzie posiadał powyżej 10 000 diod LED np.10 240, 11 580, 15 360 (może to być 8-12 diod LED na jedną strefę).
Mini LED – który lepszy?
Odbiorniki Mini LED, choć zawierają jednakową technologię, będą zapewne oferowały różną jakość obrazu. Ta bowiem będzie zależna od wielu czynników, m.in. ilości zastosowanych w TV diod LED oraz stref wygaszania, a także – może nawet przede wszystkim – od algorytmu, zarządzającego układem wygaszania. Kolejnym istotnym elementem jest typ matrycy – w teorii, ale również w praktyce, VA lepiej radzi sobie z reprodukcją czerni.
Dedykowany procesor odpowiedzialny za przetwarzanie obrazu na pewno będzie stanowił ważne ogniwo w tej układance, gdyż każdy z producentów stosuje autorski układ (np. Philips P5 – AI, LG – a7 AI i a9 AI, Samsung – Al Neo Quantum 8K i 4K). Dodatkowo, warstwa Quantum Dot (kropki kwantowe), stosowana w niektórych egzemplarzach, powinna w założeniu zapewnić m.in. lepszą reprodukcję kolorów. Już niebawem w redakcji będziemy testować pierwszy 65” model Samsung, a następnie TCL oraz Philips. Na pewno najbliższe tygodnie i miesiące pozwolą odpowiedzieć na pytanie, który Mini LED jest najlepszy.
Źródło: mat. własny