To koniec pewnej epoki. Japoński statek transportowy HTV-9 (Kountori 9) dostarczył na Międzynarodową Stację Kosmiczną ostatnie ze stanowisk naukowych ExPRESS Rack (Expedite the Processing of Experiments to the Space Station), które są kluczem do prowadzenia przeróżnych eksperymentów na pokładzie ISS. W najbliższej przyszłości NASA zamierza bowiem skupić się na projektach „nowej generacji”, związanych z programem Artemis.
Stanowiska ExPRESS Rack to uniwersalne systemy regałów przeznaczone do przechowywania eksperymentów badawczych na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Wyglądają one bardzo niepozornie, jednakże zapewniają zasilanie, chłodzenie, ogrzewanie oraz możliwości komunikacyjne dla maksymalnie 10 małych ładunków. To właśnie te stanowiska umożliwiają stacji wykorzystanie jej naukowego potencjału.
„Od czasów naszych najwcześniejszych kosmicznych przedsięwzięć szukaliśmy wydajniejszych, długoterminowych sposobów prowadzenia najnowocześniejszych badań naukowych na niskiej orbicie okołoziemskiej i dalej.”, powiedział Bobby Watkins z Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla. „Regały ExPRESS były kamieniem węgielnym nauki na stacji kosmicznej i istotną częścią naszej misji, mającej na celu uczynienie eksploracji kosmosu bezpieczniejszą i wygodniejszą dla naszych załóg, oraz czerpanie niezliczonych naukowych korzyści w domu, na Ziemi.”
W sumie na stacji znajduje się już 11 stanowisk ExPRESS Rack. Pierwsze trafiły na nią już w 2001 roku, po pomyślnych testach przeprowadzonych na pokładzie promu kosmicznego w 1997 roku. W tej chwili w danym momencie na ISS może być w toku aż 80 eksperymentów, kontrolowanych przez członków załogi stacji lub zdalnie przez badaczy znajdujących się na Ziemi.
Gotowy do lotu na Międzynarodową Stację Kosmiczną ostatni regał ExPRESS Rack. Zdjęcie wykonano w Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla. | Źródło: NASA
Ostatnie stanowisko ExPRESS Rack powinno funkcjonować na stacji od jesieni tego roku. Chociaż ten regał, jak i poprzednie jeszcze przez długi czas będą przydatne, właśnie zakończył się ważny okres w historii Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, zapoczątkowany jeszcze za czasów programu Space Shuttle. Jak wspomniałam, teraz NASA zamierza przenieść swoją uwagę na projekty dotyczące programu Artemis. W tym świetle skompletowanie całego zestawu stanowisk ExPRESS Rack wyznacza start ambitniejszej niż poprzednia ery w dziejach ISS.
„Liczba badań, które przeprowadzono z użyciem regałów aż do teraz, jest przytłaczająca.”, stwierdził Shaun Glasgow, menedżer projektu ExPRESS Racks w Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla. „A gdy przygotowujemy się do powrotu ludzi na Księżyc oraz podróży na Marsa, jeszcze z większą ekscytacją myślimy o wszystkich badaniach naukowych, które dopiero zostaną przeprowadzone.”
Źródło: NASA, Foto. tyt. NASA