Czym są FRB?
FRB, odkryte po raz pierwszy w 2007 roku, to silne, jednakże krótkotrwałe, kilku-milisekundowe sygnały pochodzące z odległych galaktyk. Występują one w dwóch wersjach – pojedynczych oraz powtarzających się. Nadal nie ma pewności co do tego, co je wytwarza, a na dodatek nikt nie jest w stanie przewidzieć ich pojawiania się. Różne hipotezy wskazują na gwiazdy neutronowe z silnym polem magnetycznym (magnetary), ciemną materię, czarne dziury, supernowe, a nawet… pozaziemskie cywilizacje.
Od 2007 roku udało się wykryć setki FRB pochodzących z różnych części kosmosu. Dzięki temu astronomowie mogą powoli pozyskiwać na ich temat kolejne informacje, co stopniowo przybliża ich do rozwikłania ich zagadki. Na podstawie ostatnich badań wyciągnięto wniosek, że FRB są powiązane z młodymi gwiazdami (ale nie tymi najmłodszymi) i z magnetarami, gęstymi gwiazdami neutronowymi o niezwykle silnych polach magnetycznych.
Sygnał, który nieco namieszał
Nowo odkryty FRB jest FRB powtarzającym się. Pochodzi on z galaktyki M81 oddalonej od Ziemi o 11,7 miliona lat świetlnych. Zatem, jego źródło znajduje się bliżej nas niż źródło jakiegokolwiek innego FRB (spoza naszej galaktyki) – 40 razy bliżej niż dotychczasowe najbliższe znane źródło szybkich błysków radiowych. Dokładniej mówiąc, źródło to położone jest wewnątrz gromady kulistej – zlepka bardzo starych gwiazd. Nie jest to miejsce, w którym ktokolwiek spodziewał się znaleźć obiekt wytwarzający FRB.
Odkrycie FRB 20200120E sugeruje, że szybkie błyski radiowe mogą nie mieć jednego mechanizmu powstawania. Poza tym, te mogą być emitowane z szerszego zakresu środowisk, niż myśleliśmy.
Sprawa gromad kulistych i gwiazd neutronowych
Gromady kuliste to kompaktowe grupy gwiazd – gwiazd, które z reguły charakteryzują się niską masą (nie większą niż masa Słońca), a co za tym idzie – długim żywotem. Uważa się, że wszystkie ich gwiazdy zrodziły się w tym samym czasie z tej samej chmury gazu. Tymczasem, gwiazdy neutronowe (których typem są wspomniane wcześniej magnetary), mają tendencję do powstawania z gwiazd o wyższej masie i krótszym żywocie – gwiazd typu OB.
Mimo wszystko, raz na jakiś czas w gromadach kulistych odnajdowano pewny typ gwiazd neutronowej – pulsary milisekundowe. Jako że gromady kuliste są gęsto „zaludnione”, ich gwiazdy mogą wchodzić ze sobą w interakcje, a nawet zderzać się, tworząc między innymi układy podwójne i właśnie pulsary. Możliwe, że to właśnie taki pulsar był źródłem FRB 20200120E.
Zdjęcie gromady kulistej wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. | Źródło: ESA/Hubble&NASA
Istnieje też szansa, że źródłem FRB 20200120E nie był pulsar, ale układ podwójny o niskiej masie, składający się z białego karła i gwiazdy neutronowej lub planety i gwiazdy neutronowej. Kolejną kandydatką jest czarna dziura. Póki co astronomowie nie są jednak w stanie potwierdzić żadnej z tej hipotez.
Ciekawe, jakie FRB naukowcy jeszcze zarejestrują w przyszłości. Możemy na razie tylko zgadywać, czy te jeszcze bardziej namieszają w kwestii potencjalnych źródeł tych sygnałów, czy w końcu pozwolą rozwiązać ich tajemnicę.
Źródło: ScienceAlert, fot. tyt. Canva