Na niebie właśnie wybuchła gwiazda. Łatwo ją zaobserwować

Jesteś miłośnikiem astronomii albo lubisz podziwiać piękne widoki? Mam dla Ciebie zatem świetną wiadomość. Od kilku dni na niebie można zaobserwować interesujący obiekt – gwiazdę która dopiero co wybuchła jako nowa. Aby ją dostrzec, wystarczy wyposażyć się w prosty teleskop.

Nowa w Kasjopei

Jako pierwszy wybuch gwiazdy, zlokalizowanej w gwiazdozbiorze Kasjopei, dostrzegł astronom-amator Yuji Nakamura z prefektury Mie w Japonii, co miało miejsce 18 marca. Na jego czterech zdjęciach zarejestrowanych cztery dni wcześniej z pomocą 135-milimetrowej soczewki, przy 15-sekundowej ekspozycji, można było zobaczyć silną poświatę o jasności 9,6 magnitudo (podczas gdy do tej pory w tym samym miejscu znajdowała się słabiutka gwiazda o jasności 14,9 magnitudo).

Odkrycie zostało szybko zgłoszone Narodowemu Obserwatorium Astronomicznemu w Japonii (NAOJ). Wówczas naukowcy natychmiast postanowili ustalić, co dokładnie stało się z omawianą gwiazdą. Korzystając z Teleskopu Seimei Uniwersytetu w Kyoto, astronomowie z NAOJ oraz Uniwersytetu w Kyoto przeprowadzili spektroskopowe i fotometryczne obserwacje, które potwierdziły, że dostrzeżone zjawisko to faktycznie nowa, a konkretnie mówiąc nowa klasyczna. Tej konkretnej nowie nadano oznaczenie V1405 Cas (PNV J23244760+6111140 w dłuższej wersji).

Lokalizacja na niebie nowej V1405 Cas. | Źródło: Yuji Nakamura/NAO

Wybuch na powierzchni gwiazdy

Nowa klasyczna to kosmiczna eksplozja, w przypadku której, w przeciwieństwie do supernowej, nie dochodzi do kolapsu jakiejkolwiek gwiazdy. Eksplozja ta ma bowiem miejsce na powierzchni białego karła, który stanowi część ciasnego układu podwójnego. W takim układzie biały karzeł nieustannie pobiera materię ze swojego towarzysza – głównie wodór i hel. Gdy wodór staje się częścią atmosfery mniejszej gwiazdy, jego temperatura zaczyna rosnąć. Po osiągnięciu przez niego odpowiedniej temperatury i gęstości, dochodzi do reakcji fuzji jądrowej, która uwalnia ogromną ilość energii i gwałtownie wyrzuca niespalony wodór w przestrzeń kosmiczną.

Co ciekawe, biały karzeł, na powierzchni którego doszło do wybuchu nowej klasycznej, może kiedyś zapaść się i eksplodować jako supernowa typu Ia. Wystarczy, że ten pobierze ze swojej towarzyszki wystarczająco dużo materii i przekroczy masę Chandraskhara (1,4 masy Słońca).

W tej chwili nie jest jasne, jaka gwiazda była źródłem V1405 Cas. Możliwe, że był nią biały karzeł wchodzący w skład układu podwójnego CzeV3217, zlokalizowanego jakieś 5500 lat świetlnych z dala od Ziemi. Te podejrzenia uda się potwierdzić jedynie na drodze dalszych obserwacji nowej.

Takie kosmiczne eksplozje jak V1405 Cas bywają naprawdę nieprzewidywalne i dlatego łatwo je przeoczyć. Na szczęście wybuch PNV J23244760+6111140 wychwycono bardzo szybko, dzięki czemu wciąż można go podziwiać na niebie.

V1405 Cas znajduje się na niebie około 5,9° na północny zachód od gwiazdy Caph, która położona jest na zachodnim krańcu głównej figury przypominającej W gwiazdozbioru Kasjopei. Dokładne koordynaty V1405 Cas to 23h 24m 47.73s (rektascensja), +61° 11’ 14.8” (deklinacja).

Źródło: Astronomer’s Telegram, fot. tyt. Canva